Próbowałeś kiedyś sprawdzić z ilu struktur składa się Twój budzik? Zapewne rozłożyłeś go na części pierwsze, a następnie usiłowałeś poskładać w całość. Została Ci w dłoni mała śrubka, która mimo że pierwotnie była integralnym elementem zegarka, to już nie pasuje. Bez niej jednak budzik nie spełnia swojej funkcji. Z organizmem człowieka jest podobnie. Czasem brak najmniejszego składnika powoduje zaburzenia pracy naszej maszynerii. Te małe „części” niezbędne do funkcjonowania nazywamy mikroelementami.
Mikro – czyli ile?
Zgodnie z definicją, mianem mikroelementów nazwiemy te pierwiastki, których zapotrzebowanie organizmu w ciągu doby wynosi poniżej 100 mg. Potrafisz wyobrazić sobie taką ilość? To przecież malutko! Czasem mówimy o nich „pierwiastki śladowe”, gdyż występują w bardzo małych ilościach w ciele człowieka. Wśród nich wyróżniamy: żelazo, jod, fluor, miedź, cynk, mangan, chrom, molibden, selen, bor, kobalt.
Mało – czyli nieważne?
Choć zapotrzebowanie człowieka na mikroelementy jest stosunkowo małe, to już ich niedobór wywołuje istotne skutki w organizmie. Próchnica, zaburzona praca układu nerwowego, łamiące się włosy i paznokcie, osłabienie, trądzik to tylko niektóre z objawów i chorób towarzyszące deficytom wspomnianych pierwiastków. Sam zdecyduj, czy są ważne. My omówimy znaczenie tych „najważniejszych”.
Żelazo
Zawroty głowy, osłabienie, blada i sucha skóra, łamiące się włosy i paznokcie – wszystkie te objawy mogą wystąpić w wyniku zbyt małej ilości żelaza w organizmie. Pierwiastek ten jest składnikiem hemoglobiny, czyli białka znajdującego się w czerwonych krwinkach (erytrocytach). To żelazo nadaje krwi charakterystyczną czerwoną barwę. Bezpośrednio wpływa na możliwości dostarczenia tlenu do wszystkich komórek ciała. Kiedy brakuje żelaza, transport zawodzi i rozwija się stan zwany niedokrwistością (anemią). Dolegliwość ta częściej dotyka kobiet, bo co miesiąc tracą krew w wyniku menstruacji, a tym samym zmniejszają ilość żelaza w organizmie. Niedobór tego pierwiastka dość łatwo uzupełnić dietą – wystarczy jeść czerwone mięso, paprykę, szpinak albo wątróbkę.
Jod
Pierwiastek ten jest składnikiem hormonów tarczycy. W tej postaci wpływa na metabolizm niemal każdej komórki w organizmie. Jego nadmiar przyspiesza przemiany chemiczne, zaś niedobór istotnie je spowalnia. Szczególnie ważny jest w okresie wzrostu i rozwoju dzieci. Kontroluje tempo dojrzewania płciowego oraz pracę układu nerwowego. Nieoceniony jest jego wpływ na kondycję skóry, włosów i paznokci. Choć w przyrodzie znajdziemy go jedynie w wodzie, czy nadmorskim powietrzu, to praktycznie nie notujemy jego niedoborów w społeczeństwie. Przyczynił się do tego nakaz jodowania soli kuchennej nałożony na producentów przez państwo.
Miedź
Kiedy organizm uruchamia dodatkową produkcję hemoglobiny (białko), musi pozyskać najpierw żelazo zgromadzone w podręcznych magazynach. Bilet wstępu do składziku żelaza stanowi właśnie miedź. Pośrednio więc pierwiastek ten przyczynia się do zapobiegania anemii. Dodatkowo kontroluje również przemiany tłuszczów. Jest niezbędna do prawidłowego działania układu nerwowego. Rzadko spotykamy niedobory miedzi. Wynika to z wysokiej zawartości tego pierwiastka w liściastych warzywach.
Fluor
Spróbuj odgadnąć – w jakim produkcie higienicznym znajdują się znaczne ilości tego pierwiastka? Świetnie! Większość dostępnych na rynku past do zębów zawiera fluor. Znakomicie, że producenci o tym składniku pomyśleli, bo jest niezbędny do budowy szkliwa zębów, a tym samym pozwala zapobiegać próchnicy. Także woda jest wzbogacana tym cennym pierwiastkiem, wskutek czego nie musimy uzupełniać jego niedoborów dietą.
Mangan
W każdej sekundzie, w komórkach naszego ciała zachodzą niezliczone ilości procesów. Są one kontrolowane przez „strażników” zwanych enzymami. One zaś, by wywiązywały się ze swoich obowiązków potrzebują manganu. To kolejny pierwiastek, który wpływa na tworzenie czerwonych krwinek, a więc jest bliskim przyjacielem żelaza. Na tym nie kończy się jego rola! Bierze udział również w budowaniu kości oraz hormonów tarczycy. Z powodzeniem znajdziemy go w większości spożywanych pokarmów: herbacie, chlebie razowym czy warzywach liściastych.
Zapamiętaj!
Organizm człowieka to skomplikowany mechanizm, który do wydajnej pracy potrzebuje dostarczania z zewnątrz niezbędnych składników. Istotna jest nie tylko ich ilość, ale również odpowiednie proporcje. Kiedy brakuje jakiegoś pierwiastka, organizm wysyła nam konkretne sygnały. Deficyt mikroelementów z powodzeniem możemy uzupełnić przez stosowanie racjonalnej diety.